عیدی سازی

نخستین تصویر‌هایی که پیش از ورود صنعت چاپ به ایران و انتشار اولین کتاب‌های کودکان به دست شاگردان مکتب خانه رسید، باسمه ‌هایی بود که با قالب‌های چوبی دستی بر روی کاغذ چاپ می‌شد و مکتب‌داران به هنگام عید به کودکان هدیه می‌د‌ادند. به همین سبب، این گونه تصویر‌ها عیدی سازی نامیده‌ می‌شد. نقش‌های تزیینی، مجالس رزم و بزم ‌و صحنه‌ های مذهبی، هر سه در عیدی سازی به چشم می‌خوردند. در برخی از عیدی سازی ‌ها درونمایه‌ هایی از زندگی روزمره نیز دیده می‌شود. چاپگر برا ی هر نقش یا تصویر، قالبی جداگانه می‌ساخت و بنا به پسند خود، ‌چند نقش یا تصویر را با یکدیگر می ‌آمیخت. گاه با در آمیختن تصویرهای یک داستان عامیانه، بخشی از یک داستان را به زبان تصویر به روایت در می‌آورد. مکتب‌ داران این تصویر‌ها را خریداری می‌کردند و به شاگردان عیدی می‌دادند. در بیشتر موارد شمار نقش ‌ها و تصویرها در هر برگ چاپ شده، نشانگر سال‌های آموزش شاگردی بود که هدیه می‌گرفت. ملا‌های مکتب خانه در بخشی از این برگ‌ ها گزارشی از وضع آموزشی کودک را می‌نوشتند.