افسانه عامیانه

افسانه‌ های عامیانه سنگ بنای ادبیات مکتب‌خانه ‌ای به شمار می‌آیند، بیشتر این آثار منظوم ‌اند و وزن و آهنگی همسان با اشعار عامیانه دارند. آن دسته که از زبان رسمی برخوردارند، بیشتر در قالب مثنوی سروده شده‌اند. طرح افسانه‌ های عامیانه، بسیار ساده و بر پایه کشمکش یا درگیری پیوسته کنش‌ هاست. بیشتر این افسانه ‌ها یک پیش‌ درآمد دارند و پس از آن، ‌ماجراها به شتاب از پی هم می‌آیند. آن‌گاه، روند اوج‌ گیری داستان آغاز می‌شود که به درگیری دو نیرو می‌انجامد و سپس، زمان فرود داستان فرا می‌رسد. از جنبه تخیل شناسی، کنش‌ها عادی و برگرفته از زندگی روزمره توده مردم هستند. گرچه رخدادها و ماجراهای جادوییی پایه داستان به شمار نمی‌آیند، جاندار پنداری اشیاء، خواننده را شگفت زده می‌کند. نشانه پردازی داستانی این آثار برگرفته از افسانه‌ های شفاهی است و کمتر در آن‌ها نشانه پردازی گسترده‌ به چشم می‌خورد. مکان و زمان روایت با کمترین نشانه‌ها گزارش می‌شوند و بیشتر ناشناخته می‌مانند. ساختار افسانه‌ های عامیانه همسان با متل های کودکانه است و همچون حکایت،‌ از پیوند روایت و قول پدید می‌آید. پس از روایت داستان و ماجراها، در پایان به گونه‌ای مستقیم به کودک اندرز داده می‌شود. زبان آن‌ ها بسیار ساده و به زبان توده مردم نزدیک است. زبان عاطفی این آثار بر کودکان خردسال تاثیر بیشتری می‌گذارد. تخیل فردی در آن ‌ها کمتر به چشم می‌خورد و بیشتر از الگوی مشترک تخیل افسانه‌ ها پیروی می‌کنند. بسیاری از شخصیت‌ های افسانه‌ های عامیانه کودکان،‌ جامه استعاره و تمثیل دربردارند. شخصیت‌ ها نه بر پایه فردیت، بلکه بر اساس ویژگی‌ های مشترک شخصیت‌ های افسانه ‌ای شکل گرفته‌اند. شخصیت ‌های جانوری، بیشتر از جانوران پیرامون انسان برگزیده شده اند. دسته‌ای چون بز و گوسفند، پیوندی اقتصادی با زندگی آدمی ‌دارند و گروهی دیگر مانند: قورباغه، ‌سوسک، موش، گربه و سگ، در کنار یا با انسان زندگی می‌کنند. شخصیت‌ها در پی دگرگون ساختن جهان و شیوه های زندگی نیستند و خود نیز کمتر دگرگون می‌شوند. آن‌ها بیشتر ‌درگیر ماجراهای پیرامونی می‌شوند و برای بازگشت آرامش پیشین می‌کوشند، یا به روایت حال و روز خود می‌پردازند. درونمایه افسانه های عامیانه کودکان، بیشتر بر پایه سرگرمی ‌و یا آموزش و اندرز استوار است. در بیشتر این ‌افسانه‌ها مرز های ‌اخلا‌قی وجود ندارد و در آن‌ها ناسزا و توصیف‌هایی درباره روابط جنسی زن و مرد دیده می‌شود. افسانه ‌های عامیانه کودکان را می‌توان به چهار گونه ادبی بخش کرد: افسانه‌های اندرزی تمثیلی ، ‌افسانه های محبت ، ‌افسانه های شگفت و جادو، ‌افسانه های مناظره ‌ای